Michel de Montaigne

Michel de Montaigne
Doğum tarihi	28 Şubat 1533
Doğum yeri	Saint-Michel-de-Montaigne
Ölüm tarihi	12 Eylül 1592, 13 Eylül 1592
Ölüm yeri	Saint-Michel-de-Montaigne
Vikipedi maddesi Vikiveri öğesi

İnsan pek mecnundur. Bir sinek kurdunu nasıl yaratacağını bilmez, ama gider düzineyle tanrı yaratır.

Michel de Montaigne (28 Şubat 1533 - 13 Eylül 1592), 16. yüzyıl Fransız deneme yazarı.

Sözleri

Denemeler

• Bu kitapta sade, doğal, her zaman olduğum gibi, yapay olmadan ya da bir gerilme içinde olmaksızın; kendi portremi oluşturmak istiyorum... Kısacası kitabın konusu kendimdir.
  • Kitap I, Okuyucuya (önsöz) (1580)
• Bir amaca bağlanmayan ruh yolunu kaybeder. Çünkü her yerde olmak hiçbir yerde olmamaktır.
  • I. kitap, 9. bölüm
• Paranın saklanılması, kazanılmasından daha zahmetli bir iştir.
  • I. kitap, 14. bölüm
• Rahatsız, gözü doymaz, telaşlı bir zengin, düpedüz yoksul bir kişiden daha zavallı gelir bana.
  • I. kitap, 14. bölüm
• Cimriliği yaratan yoksulluk değil, zenginliktir daha çok.
  • I. kitap, 14. bölüm
• En fazla korktuğum şey korkunun kendisidir.
  • I. kitap, 18. bölüm
• Başkalarının bilgisiyle bilgin olabilsek bile, ancak kendi aklımızla akıllı olabiliriz.
  • I. kitap, 24. bölüm

Eğitimin insanı bozmaması yetmez, daha iyiden yana değiştirmesi gerekir.

• Eğitimin insanı bozmaması yetmez, daha iyiden yana değiştirmesi gerekir.
  • I. kitap, 25. bölüm
• Olgun bir okuyucu çok kez başkasının yazdıklarında yazarın değinmediği güzellikler bulur, okuduklarına daha zengin anlamlar ve renkler kazandırır.
  • I. kitap, 26. bölüm
• En çok inandığımız şeyler, en az bildiklerimizdir.
  • I. kitap, 32. bölüm
• Gideceği limanı bilmeyen gemiye hiçbir rüzgardan hayır gelmez.
  • II. kitap, 2. bölüm
• Bir arı başkasını sokunca kendisine daha çok zarar verir. Gücü ve iğnesi elden gider.
  • II. kitap, 5. bölüm
• Kendini olduğundan az göstermek, alçakgönüllülük değil, budalalıktır; kendine değerinden az paha biçmek korkaklıktır, pısırıklıktır. Kendini olduğundan fazla göstermek de, çoğu kez gururdan değil budalalıktandır.
  • II. kitap, 6. bölüm
• Benim mesleğim ve sanatım yaşamaktır.
  • II. kitap, 6. bölüm
• Bunca bekçili, silahlı evler yok oldu gitti de benimki niçin duruyor? Anlaşılan, diyorum, o evler bekçili, silahlı oldukları için yok olup gittiler. Korunmak saldırana hem istek veriyor, hem de hak kazandırıyor: Her korunma savaşçı bir kılığa girer ister istemez.
  • II. kitap, 15. bölüm
• Bilinecek, bilinince de daha fazla hatırı sayılacak diye iyi adam olan, insanların kulağına gitmesi koşuluyla iyilik eden kişi, kendisinden daha fazla yarar sağlanabilecek bir insan değildir.
  • II. kitap, 16. bölüm
• Birçok hayvanların, hatta insanların, öldükten sonra kaslarını sıktıkları, oynattıkları görülür. Herkes bilir kimi uzuvlarımız bizden hiç de izin almadan kımıldar, dikilir ve yatarlar. Yalnızca derimizi oynatan bu etkilemeler bizim sayılmaz. Bizim olması için insanın bütünlüğüyle işe karışması gerekir. Uyurken elimizin, ayağımızın duyduğu acılar bizim değildir.
  • II. kitap, 26. bölüm
• Söylemek bir iş, yapmak ise başka bir iştir.
  • II. kitap, 31. bölüm

Tıpkı bir doktorun işini yapması gibi değiştirmek bilmekten değerlidir.

• Tıpkı bir doktorun işini yapması gibi değiştirmek bilmekten değerlidir.
  • II. kitap, 37. bölüm
• Kurnazlıkların para etmediğini gördüm de güldüm.
  • II. kitap, 16. bölüm
• Bir şey koparır bizden yıllar, akıp giderken.
  • II. kitap, 17. bölüm
• Bütün ahlak felsefesi sıradan ve kendi halinde bir hayata da girebilir, daha zengin, gösterili bir hayata da: Her insanda, insanlığın bütün hâlleri vardır.
  • III. kitap, 2. bölüm
• Kadınların, süs ve aylaklıklarının bizim emeğimizle beslenmesi gülünç ve haksız bir şeydir.
  • III. kitap, 9. bölüm
• Kendini başkalarına ödünç ver ama kendini sadece kendine ver.
  • III. kitap, 10. bölüm, İlk paragrafın sonu
• Yasalardan daha çok, daha ağır, daha geniş haksızlıklara yol açan ne vardır?
  • III. kitap, 13. bölüm

Bilmeyi istemekten daha doğal bir istek yoktur.

• Bilmeyi istemekten daha doğal bir istek yoktur.
  • III. kitap, 13. bölüm

Diğer

• Düşünmekten utanmıyorsan, söylemekten de utanma!
• Dünyanın en büyük cezaevi cahil insanın kafasının içidir !  
• Düşünce olmadan, geriye kalan her şey kör, sağır ve cansızdır.
• Değiştirilemeyen bir düzen kötü bir düzendir.
• Bilim iyi olmasına iyi bir ilaçtır.
• Dünyaya geldiğimiz gün bir yandan yaşamaya, bir yandan ölmeye başlarız.
• Düşüncelerimizin en iyi aynası hayatlarımızın akışıdır.
• Zekanın en çok görülen işaret ve belirtisi neşedir.
• Doğada faydasızlığın kendisi de dahil, faydasız hiçbir şey yoktur.
• Doğanın istediği gibi düşün ve yaşa.
• Issız yerlerde kendin için bir evren ol.
• Yalnız kalınca sıkılır,ne yapacağımızı bilmez oluruz diye korkmamalıyız.
• Bize yaşamayı hayat geçtikten sonra öğretiyorlar.
• Adaletin olmadığı yerde ahlaktan bahsedilemez.
• Alışkanlıklarımızı saklayan o saçma örtüleri sıyırıp atmak gerekir aslında.
• Ah şu insanlar! Daha bir solucan yapamazken, nice nice ilahlar yarattılar!
• Alışkanlık içimize sinsi girer. Önceleri kuzu gibi sevimlidir. Zamanla yerleşir, azılı ve amansız bir hal alır.
• Alçakgönüllü yüreklerde yaşayan düşünceler, en yüksek düşüncelerdir.
• Kimse kendi içine inmeye çalışmaz, bense kendi içimde yuvarlanıp duruyorum.
• Gideceği limanı bilmeyen bir gemiye hiçbir rüzgar yardım edemez.
• Gereğinden önce dertlenmek, gereğinden fazla dertlenmektir.
• Erdemli olmayı göze al; bu yola gir; Irmak hiç durmadan akıp gidecektir.
• Felsefe bizi başkaları için değil, kendimiz için; güçlü görünmek için değil, güçlü olmak için yetiştirir.
• Felsefeyi, çocuklar için ulaşılmaz, asık yüzlü ve belalı göstermek, büyük bir hatadır.
• Günümüzde felsefeye hala gereksiz bir şeymiş gibi yaklaşılıyor; ama insanlar yanılıyorlar ve felsefenin gerekliliğinin farkında değiller.
• Mademki asıl felsefe bize yaşamayı öğreten felsefedir ve mademki çocuğun da öbür yaştakiler gibi, ondan alacak olduğu dersler vardır, niçin çocuğa felsefe öğretilemezmiş.
• Kendimize, tümüyle bizim olan, başkalarının giremeyeceği, gerçek özgürlüğümüzü oluşturacağımız, tam anlamıyla inzivaya çekilip yalnız kalabileceğimiz küçük bir arka oda ayırmalıyız.
• Kendine Dost olan bilsin ki...! Herkesle Dosttur...
• Kişi ileride eziyet çekeceği için korkuyorsa, şu anda korkusundan eziyet çekmeye başlamış demektir.
• Her insanda, insanlığın bütün hâlleri vardır.
• Yılların elimizden çekip aldığı yaşama zevklerini dişimiz, tırnağımızla savunmalıyız.
• Bazen iyi bir öğüt, pahalı bir armağandan daha değerlidir.
• Hayat kendiliğinden ne iyi, ne kötüdür; Ona iyiliği kötülüğü katan sizsiniz.
• Herkes kendisi için bir derstir; yeter ki; insan kendisini yakından görmesini bilsin.
• Hiçbir şey kendiliğinden ne o kadar üzücüdür, ne de zor. Bizim gevşekliğimiz, güçsüzlüğümüzdür ona bu niteliği veren.
• Kalemlerimizi mürekkebe batırmakla yetinelim, kana batırmayalım. Denemeler,
• Her zaman aklımızın ardı sıra gidelim, halkın takdiri de, canı isterse ardımızdan gelsin.
• Hiçbir şey öfke kadar insan düşüncesini saptıramaz.
• Halkı bir tek insan, bir tek insanı bütün halk gibi gör.
• Hedefi olmayan gemiye hiçbir rüzgar yardım edemez.
• Bir devleti hiçbir şey yenilik kadar rahatsız etmez...
• Bir başarı bin mazeretten üstündür.
• Gün geçtikçe kendimden ayrılıyor ve uzaklaşıyorum.
• İyiliğin bilgisine sahip olmayana bütün diğer bilgiler zarar verir.
• Çatabilirsen önce fikirlerime çat; sonra bana.
• Zihinde ve bedende rahatlık olmadıkça, dösek rahat olmuş neye yarar.?
• Zihninizi kendinize saygı gösterinceye kadar erdemli düşüncelerle doldurun.
• Her şerefli insan, vicdanını yitirmektense şerefini yitirmeyi tercih eder.
• Öbür dünyada bize vaat ettiğin zevkler, burada yaşanan zevklerse bunların kutsallığından söz edilemez.
• Az sonra değişebilirim .. yalnızca halim değil amacım da değişebilir.
• Akıllı insan, herkesten öğrenen insandır.
• Acı çekmekten korkan biri zaten korktuğundan acı çekiyordur.
• Araştırmanız gereken, insanların sizin hakkınızda nasıl konuştuğu değil, sizin kendi hakkınızda nasıl konuştuğunuzdur.
• Acıyı acıyla gidermeyi sevmem.
• Mutluluk, uykuya benzer. Eğer kendiliğinden gelmezse, zorla getirilmesi imkansızdır.
• Mutluluk varacağınız bir istasyon değil; bir yolculuk biçimidir.
• Bir adamın nasıl olduğunu görmeden mutlu yaşam üzerine fikir yürütmemeli.
• Doğanın yasaları bizim yaptıklarımızdan her zaman daha akıllıcadır.
• Dünyanın en yüksek tahtına bile çıksak yine kendi kıçımızın üzerine oturuyoruz.
• Dünyada insana insan kadar kötülük edebilecek hiçbir hayvan olmadığını anlamıştı.
• Dünyanın birden düzeleceği yoktur: ama insan kendini sıkan şey karşısında o kadar sabırsızdır ki, her ne pahasına olursa olsun ondan kurtulmak ister. binlerce örnek de gösteriyor ki dünya böyle çabuk şifa aramaktan hep zarar görür.
• Bilmeyi istemekten daha doğal bir istek yoktur.
• Bilgeliğin en açık görüntüsü sürekli bir sevinçtir.
• Bütün umudum kendimde.
• Başkalarına olduğu kadar kendimize de yabancıyız.
• Başına dolu yağan, dünyanın dört bucağını fırtına içinde sanır.
• Bazen kendi kendine konuşmak, bir insanla konuşmaktan daha iyidir.
• Başkalarının bilgisiyle bilgin olsak bile ancak kendi aklımızla akıllı olabiliriz.
• Başkalarında bizden daha fazla yiğitlik, beden gücü, deneyim, yetenek, güzellik görebiliriz; ama akıl üstünlüğünü kimseye vermeyiz.
• Yaşlanmanın, yüzümüzden çok, aklımızda kırışıklıklar meydana getireceğinden korkarım.
• YaInızIık, bedenin değil düşün kimsesiz kalmasıyla başlar.
• İnsanın imkan varsa karısı, çocuğu, parası, hele sağlığı olmalı; ama mutluluğunu yalnız bunlara bağlamamalı.
• Bir kapıyı itmeden açık olup olmadığını anlayamazsın.
• Bir şeyi ezberlemek, bilmek demek değildir.
• Bütün günler ölüme doğru gider; son gün varır.
• Bizi mutlu eden, bir şeyin sahibi olmak değil, tadına varmaktır.
• Bir amaca bağlanmayan kişi yolunu kaybeder. Çünkü her yerde olmak hiçbir yerde olmamaktır.
• Bir gün hepimiz ölümü tadacağız.
• Bir aileyi idare etmek, bir devleti idare etmekten daha kolay değildir.
• Bir adamı sanıları yüzünden diri diri ateşte yakmak, o sanılara fazla değer vermek olur.
• Belli bir limana dümen kırmayanı hiçbir rüzgar desteklemez.
• Benim yaptığım, bildiklerimi söylemek değil; kendimi öğrenmektir.
• Ben kitaplarımı değil, kitaplarım beni ortaya çıkarmıştır.
• Beklemeye tahammülü olmayan hiçbir yolculuğa çıkmasın.
• Benim yaptığım, bildiklerimi söylemek değil;kendimi öğrenmektir.
• Ben durmadan kendimi düzenliyorum çünkü durmadan anlatıyorum.
• Bir kapının kapalı olduğunu anlamak için o kapıyı itmek gerekir.
• Bir kavgaya veya davaya sudan nedenlerle katılanların, sudan nedenlerle ayrılıvermeleri olağandır.
• En büyük sanat, kendini ayakta tutma ve kendisi olarak kalma sanatıdır.
• Eğer vicdan temiz değilse, içine döktüğünüz her şey ekşir.
• En az bilinen şeye inanıldığı kadar başka hiçbir şeye bu denli sıkıca inanılmaz.
• En fazla korktuğum şey korkunun kendisidir.
• Eğitim görmüş halkı bir yöne sevk etmek kolay, sürüklemek güçtür, idare etmek kolay, köleleştirmek imkansızdır.
• Eğitimin insanı bozmaması yetmez, daha iyiden yana değiştirmesi gerekir.
• Eğitim görmekle amacımız, daha iyi ve daha akıllı bir insan olmaktır.
• En çok inandığımız şeyler, en az bildiklerimizdir.
• İçinde bulunduğu andan hoşnut olan kişi, geleceğe dair kaygıları reddeder. Anı yaşamanın gerekliliği bundandır.
• İnsanlar, inanıyor olduklarına kendilerini inandırırlar.
• İster sözle olsun, ister davranışla, zorbalığın her çeşidinden nefret ederim.
• Her insana kendi beğenisi yön verir.
• İnsanın en kötü durumu, kendini bilmez ve yönetemez olduğu zamandır.
• İstediğiniz kadar yüksek sırıklar üzerine çıkın. Her koşulda kendi bacaklarınızla yürüyeceksiniz.
• Cimriliği yaratan yoksulluk değil, zenginliktir daha çok.
• Çocuğa kendiliğinden bir şey yapma özgürlüğü vermemekle onu korkak bir köle yapıyoruz.
• İnsaoğlunun doğumuna ağlamalı, ölümüne değil.
• İnsan düşünce ile görür ve işitir. Düşünce, her şeyden yararlanan her şeyi düzene sokan, başa geçip yönetendir.
• İnsanların en çok inandıkları, en az anladıkları şeylerdir.
• İnsan canlıların en zavallısı, en cılızıdır öyleyken en mağruru da odur.
• İnsan kötü şeyleri, bilmediği, beceremediği için değil, canı istemediği için yapmamalı.
• İnsanın doğuşunu görmekten herkes kaçar, ama ölümünü görmeğe hep koşa koşa gideriz.
• İnsanı öldürmek için gün ışığında, gelmiş meydanlar ararız, ama onu yaratmak için karanlık köşelere gizleniriz.
• İnsan her yerde hep o insandır ve bir insanın özünde soyluluk olmadı mı, dünyanın tacını giyse yine çıplak kalır.
• İnsanın kendi aklını beğenmemesi için kendi aklından daha ötesini görebilmesi gerekir.
• İnsanlar başaklara benzerler, içleri boşken başları havadadır, doldukça eğilirler.
• Aslında insanlar seni hayal kırıklığına uğratmıyor. Sadece sen, yanlış insanlar üzerinde hayal kuruyorsun.
• İnsanların en çok inandıkları şeyler, en az anladıklarıdır."  
• İnsanlar yaşatarak yaşar birbirini ve hayat meşalesini birbirine devreder koşucular gibi.
• İnsanlar, amaçlarından/hedeflerinden büyük olmalıdır.
• İnsan sevincini büyüterek; üzüntüsünü küçülterek anlatmalı.  
• İnsan ya tam iyi olmalı ya tam hasta.
• İnsan, sürekli heves etmesi yüzünden kendine gerekli olanı bulamaz.
• İnsanlar en az anladıkları şeye en fazla inanma eğilimindedirler.
• İnsan pek mecnundur. Bir sinek kurdunu nasıl yaratacağını bilmez, ama gider düzineyle Tanrı yaratır.
• İnsanlar her şeyi farklı gözler ve farklı düşüncelerle görürler. Fikir ayrılıklarının asıl nedeni budur.
• Saldırganlık; kendine sonsuz bir güven ve inanç duyma biçiminde kendini gösteren o huzursuz edici insan kibri.
• Ey Tanrı, beni ister kurtar, ister batır, ben dümenimi kırmadan dosdoğru gideceğim.
• Krallar ve filozoflar da sıçar; hatta kadınlar bile.
• Uyurken elimizin, ayağımızın duyduğu acılar bizim değildir.
• Yazmak mutsuzluğun nedeni değil, sonucudur.
• Okullar bastırılmış gençliğin hapisaneleridir..
• Olayları kontrol edemediğimde, kendimi kontrol ederim.
• Ölümün bizi nerede beklediği belli degil, iyisi mi biz onu her yerde bekleyelim.
• Öfke saklamaya gelmez, büsbütün içimize işler.
• Özgürlüğüme öyle düşkünüm ki, koca Hindistan’ın bir köşesini bana yasak etseler dünyanın tadı kaçar.
• Öldürmek, hırsızlık yapmak ya da ihanet etmek gibi sözcükleri rahatlıkla kullanmaktan korkmuyoruz ama üreme organlarımızın adlarını ancak fısıldayarak söylüyoruz.
• Konuşulacak yerde susmak kendini hiç etmektir.
• Kral da, dilenci de aynı iştahla acıkırlar.
• Zaman, en kötü günü bile bitirir.
• Kitapları bir yana bırakır da dobra dobra konuşursak, aşk dediğimiz şey, arzulanan bir varlıkta bulacağımız tada susamaktan başka bir şey değildir, gibi geliyor bana.
• Kendi kendimizle her gün baş başa verip dertleşmeliyiz; karımız, çocuğumuz, servetimiz, adamlarımız yokmuş gibi konuşup gülmeliyiz. Öyle ki, hepsini yitirmek felaketine uğrayınca onlarsız yaşamak bizim için yeni bir şey olmasın.
• Kitaplar yaşlılığımda ve yalnızlığımda avuturlar beni.
• Kitap seyahatten başka bir şey olmayan yaşamda en iyi silahtır.
• Kanımca kitaplar, insanın hayat yolculuğunda yanına alabileceği en iyi besinlerdir.
• Kendimiz sandığımızdan çok daha zenginiz; ama bizi ondan bundan dilenerek yaşamaya alıştırmışlar; kendimizden çok başkalarından faydalanmaya zorlamışlar bizi.
• Cinsel gerçeğin erkenden öğretilmesi daha iffetli ve daha verimli olmasını sağlar, yoksa herkes onu hayal gücünün keyfine ve ateşine göre bulmaya kalkar.
• Dünyayı döndüren, çiftleşmeye duyulan arzudur.
• Aşk utanma ve çekinmenin olduğu yerde vardır.
• Aşk, bizden kaçanı yakalamak için duyulan çılgın arzudan başka bir şey değildir.
• Kendini olduğundan az göstermek, alçakgönüllülük değil, budalalıktır; kendine değerinden az paha biçmek korkaklıktır, pısırıklıktır. Kendini olduğundan fazla göstermek de, çoğu kez gururdan değil budalalıktandır.
• Kadına saygılı ol; Çünkü o insanoğlunun annesidir. Kadını koru, Çünkü o geleceğin aynasıdır.
• İhtiyarlık gelince olgun yaş ölür gider, gençlik olgun yaşta biter, çocukluk gençlikte,
• ilk yaş çocuklukta, kaldı ki dünkü gün bugün ölmüştür, bugün de yarın ölmüş olacak.
• Tatsız düşüncelerden kurtulmak için tek yapmam gereken kitaplara başvurmak.
• Sonunda acı getirecek zevklerden kaçınılabileceğini, sonunda zevk getirecek acılara da dayanılabileceğini düşünüyorum.
• Okumak beni çekildiğim bu inzivada avutuyor; hem aylaklığın ağırlığından hem de sohbetleriyle canımı sıkan misafirlerden kurtarıyor.
• Bizim işimiz kitap doldurmak değil, ahlakımızı yapmaktır; savaşmak ülke kazanmak değil, yaşayışımıza dirlik düzenlik getirmektir; En büyük en onurlu eserimiz doğru dürüst yaşamaktır. Geri kalan her şey, başa geçmek, para yapmak, binalar kurmak, nihayet ufak tefek eklentiler, yollardır.
• Kötülük yapan, kötülüğün daha beterini görür. Örneğin; arı insana iğnesini batırır ve canını yakar. Sonra ise ölüp gider.
• Yazarken kitapları bir yana bırakır,aklımdan çıkarırım; neden mi? kendi gidişimi aksatırlar diye.
• Kendini başkalarına ödünç ver ama kendini sadece kendine ver.
• Ölümle yüzleşmek özgürlükle yüzleşmektir. Ölmeyi öğrenen kölelikten azat olur. Ölümün kötü bir şey olmadığını anlayanlar için hayata hiçbir kötü şey yoktur. Ölümü tanımak, bizi her türlü bağımlılıktan ve baskıdan kurtarır.
• Benim bütün çabam kimseye muhtaç olmadan yaşamaktır… İnsanlar hiçbir şeyimi almazlarsa, - Bana çok şey vermiş olurlar.. Hiçbir kötülük etmezlerse, - Yeterince iyilik yapmış sayılırlar..
• Tutarsızlık, tereddüt, şüphe, acı, batıl inanç, gelecekte hatta öldükten sonra bile neler yaşayacağımıza ilişkin kaygılar, hırs, açgözlülük, kıskançlık, çekememezlik, azgınlık; delice, iflah olmaz arzular, savaş, yalanlar, sadakatsizlik, dedikodu, merak.. Biz insanlar bunlarla donatılmışız. Vasat düzeydeki tutarsız mantığımızla, öğrenme ve yargılama kapasitemizle övünüp duruyoruz; oysa ne gariptir ki bunlar karşılığında ödediğimiz bedel haddinden fazla...