Kürt atasözleri

Vikisöz, özgür söz dizini

A[değiştir]

Agir berda kayê xwe da ber bayê. - Samanı ateşe verdi, kendini rüzgara verdi.

Agir xweşe lê xweli jê çêdibe. - Ateş iyi de külü olmasa.

Aqlê sivik barê girane. - Hafif akıl ağır yüktür.

Aşê dîna bi xwe digere. - Delinin değirmeni kendi kendine çalışır.

Av bi bêjingê nayê civandin. - Elekle su toplanmaz.

Gava mirov da avê, çi li çokê çi li qirikê. - Suya girdiğin zaman, ha diz boyu ha boğaz boyu.

B[değiştir]

  • Ba ji tehtê çi dibe? - Yel kayadan ne götürür?
  • Ban qul be, binban şil e. - Dam delikse damdibi ıslaktır.
  • Bar neyê ber kerê, wê ker were ber bar. - Yük eşeğe gelmiyorsa eşek yüke gider.
  • Baran ser bahrê dibare. - Yağmur denizin üzerine yağar.
  • Barek gû di nava wîde disekinê, lê gotinek nasekine. - İçinde bir eşek yükü (barek=bir at, eşek yükü) bok duruyor ama bir laf durmuyor.
  • Bedewê çav kil kir, dilê xortan tev kul kir. - Güzel gözlerine sürme çekti, gençlerin gönlünü yakıp geçti.
  • Behr bi devê kûçika heram nabe. - Deniz itin ağzıyla haram olmaz.
  • Bela tên serê mêra. - Belâ yiğidin başına gelir.
  • Berxê xelkê ji meriv re nabin beran. - Başkasının kuzusu bize koç olmaz.
  • Bext nadim bi text. - Bahtı tahta değişmem.
  • Bexte romê nine.Bexte romê tinne
  • Bê derpê bigere, stûyê xwe li ber zalim xwar neke.- Donsuz dolaş fakat boynunu zalimlerin önünde eğme.
  • Bi desta berda bi linga bidû gerya. - Elleriyle bırakıp, ayağı ile ardına düştü.
  • Bi dinyê bişêwire, bi aqlê xwe bike. - Dünyaya danış, aklına göre yap.
  • Bi pirsê mirov diçe mala xwedê. - Sorma ile insan Tanrı'nın evine kadar gider.
  • Bi xweziya dest nagije baqê keziya. - Keşke ile eller saç örgüsü demetine yetişmez.
  • Bi dinyê bişêwir bi aqlê xwe bik. - Dünyaya danış, aklına göre yap.
  • Bira avis be kengi dizê bila bizê. - Gebe olsun da ne zaman doğurursa doğursun.
  • Bila ciwangê rokê bim, ne çêleka sed rojê bim. - Bir günün boğası olayım, yüz günün ineği olmayayım.
  • Bila dilê min bi dil be, bila tûrê kirasê mû li min be. - Gönlüm hoş olsun da varsın giysim kıldan olsun.
  • Bila hespê çê be bila bê nal be. - İyi at olsun da varsın nalı olmasın.
  • Bila miradê me hebe bila ji kevir be.. - Muradımız olsun da, ister taştan olsun.
  • Bila rû bêşe zik neêşe. - Yüz acısın, karın ağrımasın.
  • Bila şêrê rokê be, ne roviyê salekê be. - Bir günlük aslan ol, bir yıllık tilki olma.
  • Birîna li hewalen,qaliştekê zinaran. - Arkadaşın yarası, kaya yarığı gibidir.
  • Birindar bi birina xwe zane. - Yaralı yarasını bilir.
  • Bişuxle weke mêra, bûxe weke şêra. - Adam gibi çalış, aslan gibi ye.
  • Bizin çi qas jî dizîka were tekê ew ê roje
  • Bîst û yekê Adarê, berfê avêt gulîyê darê, nema danê êvarê. - Martın yirmibiri, ağacın tomurcuğu kar tuttu, gece vakti kalmadı.
  • Bûk li ser hespê ye, kes nizane nasîbê kê ye. - Gelin atın üzeride gelir. Ancak kime kısmet olacağını kimse bilmez.

C[değiştir]

  • Carna mirov ji yarê diya xwere dibê bavo. - Bazen insan annesinin sevgilisine baba der

Ç[değiştir]

  • Çavê derîgirtîya, li yê derivekirya ye. - Kapısı kapalı olanın gözü kapısı açık olandadır.
  • Çela ku morev ji hewalê xwe re bi kohle rojekî bi xwe dikevê. - Arkadaşına kazdığın kuyuya bir gün kendin düşersin.
  • Çêlîkê mara, bê jahr nabin. - Yılanın yavrusu zehirsiz olmaz.
  • Çêleka me bi gaye,ne bela geda ye
  • Çavê li derîya, xwelî li seriya. - Dıșarıdan yardım umanın vay haline.
  • Çira ji koran re, def ji keran re bêfêde ye. - Çıranın köre, davulun sağıra yararı yoktur.
  • Çû dermanê mîzê, gû lê esirî. - Sidik ilacına gitti kabız oldu.

D[değiştir]

  • Digo mirî miriyê min e ez zanim çi gorî gore. - Ölü benim ölüm. Ne olduğunu ben bilirim.
  • Dara xweziya şin nabe. - Keşkenin ağacı yeşermez.
  • Darê ji binî nebır. - Ağacı kökünden kesme.
  • Dema mirov got "heq" çem disekine, av diçike. - İnsan "hak" dediği zaman; ırmak durur, su kesilir.
  • Derew dijminê Xwedê ye - Yalan Allah'ın düşmanıdır.
  • Derdê dilekî, jî barê deh mîlan girantir e. - Gönüldeki bir dert sırtladığın on yükten ağırdır.
  • Derdê feqîran nan e, derdê axa, kêf û dîlan e. - Fakirler ekmek derdindeler, Ağa ise; keyif ve şenlik derdindedir.
  • Deriyê xerata bi benda girêdayî ye. - Marangozun kapısı bağlanmış ipten olur.
  • Deriyê xwe bigir(e) ciranê xwe diz dernex(e). - Kapını kapa, komşunu hırsız çıkarma.
  • Destê dî qilêr li ser zik ê têr. - Kir gören el tok karnın üstündedir.
  • Deste xwarinê dirêje. - Yemeğe uzanan el uzundur.
  • Destikê bivir ne ji darê be dar nakeve. - Baltanın sapı ağaçtan olmazsa ağaç devrilmez.
  • Dev dixwe rû fedî dike. - Ağız yer, yüz utanır.
  • Devê rovî ne geha hersim go çi tirş e. - Tilki, yiyemediği üzüm için 'zaten ekşiymiş' der.
  • Devsa şêra roviya, kirine gera meran. - Tilki aslanın makamına geçti her tarafı darmadağan etti.
  • Dêhn ne dêhnın; ê jı wan bawer dıkın dêhnın. - Deliler deli değil, onlara inananlar delidir.
  • Dê û dotê şerkırın, bêaqıla bawer kırın. - Ana kız kavga ettiler, akılsızlar inandı.
  • Dê u bavê xweziya tûneye - Keşkelerin annesi babası (ailesi) yoktur.
  • Dıbêjın tu lı rê qede û bele lı rê. - Derler ki sen yola çıkınca kaza bela birlikte yola çıkar.
  • Dıkana Bekıro; du qalıb sabûn û çar torbe xwê. - Bekir'in dükkanı; iki kalıp sabun, dört torba tuz.
  • Dıl, ne sifre ye ku mirov ber hemuyan veke. - Yürek sofra mı ki insan herkesin önünde açsın.
  • Dılê şıwan bıxwaze kare, jı nêri şir derxe. - Çobanın gönlü isterse tekeden süt çıkarır.
  • Dılê tırsonek sênga gewr nabine. - Korkak yürekli ak göğsü göremez.
  • Dilê tırsonek timî dikute. - Korkak birinin kalbi hep çarpar.
  • Dılé yekê ket kevireki´ heft salan bi xwe re gerand. - Bir kadinin gönlü bir tasa düstü, yedi yil birlikte dolastirdi.
  • Dınya guleke, bêhn bıke û bıde hevalê xwe. - Dünya bir güldür, kokla ve arkadaşına ver.
  • Dınya lı dınyê; çavê gur lı mihê. - Dünya dünya oldukça, kurdun gözü koyundadır.
  • Dıza jı dıza dızi, ardu asiman lerızi. - Hırsız hırsızdan çaldı, yer gök titredi.
  • Di nava her gunehekî de, rêyek ku diçe kufrê heye. - Her bir günah içinde küfre gidecek bir yol var.
  • Dit ezım nedit dızım. veya Di sa ezım nedisa dızım. - Gördüyse benim, görmediyse hırsızım. (Kürtçe deyim)
  • Dûjmınê te gêrıkek be ji disa hesabê xwe bıke. - Düşmanın bir karınca bile olsa hasabını yap ((önlemini al)).
  • Dûr bi nure. - Uzak nurludur (ışıklıdır).

E[değiştir]

  • Eger xêr bê welatekiwê bıgıhije hemı cihê welât.
  • Em dibejin bavê me ji birçiyan di mire, ew dîbe hûn çîma birinç ki wi çenakin. - Biz diyoruz babamız açlıktan ölüyor, o diyor niye ona bir pilav yapmadınız.
  • Eqlé sıvık, baré gıran e - Aklı hafif olanın yükü ağır olur
  • Erd bırınc be, av rûn be. - Yer pirinç olsun,su yağ olsun
  • Eyarê bênamûsa fırehe. - Namussuzun postu geniş olur.
  • Ez çı dıbêjım bılûra mı çı dıbêje. - Benim dediğim ne kavalımın dediği ne.
  • Ez hêdi dımeşım bela dıghê mı, ez zû dımeşımez Bela Dıgheme. - Yavaş gittiğimde bela beni bulur. Hızlı gittiğimde ise ben belayı bulurum.
  • Eger nedê mabud wê çi bike sultan mahmut. - Vermeyince mabud neylesin sultan mahmut.

Ê[değiştir]

  • Ê dızya hıngıv bıke wê mêş pêvedın. - Bal çalanı arı sokar.
  • Ê jınê berde lı paniyê nanêre. - Kariyi bosayan ardindan bakmaz.
  • Ê ku bi ya mezinan neke, jovan dibe. - Büyüklerin dediğini yapmayan pişman olur
  • Ê ne dı şerde be şêre. - Kavgada olmayan aslan kesilir.
  • Ê rabe cihê wi, ê bımre jina wi dımine. - Kalkarsa yatağı kalır, ölürse karısı kalır.
  • Êl hebe, êlbeg jî heye
  • Êş hat Şam'ê, ecelhati mırın. - Bulasici hastalik Sam'dan geldi, eceli gelenler öldü.

Êş ji dil nayê berdan Jiyan li min bûyî zindan We êze jî nikarim binim ziman Ew êş jibo min bûyî derdê giran

F[değiştir]

  • Fala qereçiya lıhev derdıkeve. - Çingenenin falı birdir, atar tutturur.
  • Feqir çûn xwe dalıqinın ditın ku dewlemend lı ba dıbın. - Fakir kendini asmaya gitti, zenginlerin ipte sallandıklarını gördü.

G[değiştir]

  • Galgala ket nav dev û dırana, wê bıgere lı bajar û şarıstana. - Ağız ve dişerin arasına düşen söz, kentleri memleketleri dolaşır.

Gişt, taşın altında kalmaz.

  • Gihayê hewşé tehl e. - Evin avlusunun otu acıdır.
  • Go keç birin ha deşta mûşe ha pişta dergûşe. - Kız yuvadan uçtuktan sonra; ha beşiğimin yanında, ha muş'ta ne fark eder ki.
  • Golıkék, navé naxireke pîs dike. - Bir buzağı bir inek sürüsünün adını kirletir
  • Gotın zirar e, kirin kar e. - Söylemek zarardır, yapmak kâr.
  • Gotın: Bavê te sıwara wi kuşt an peyan?”, “Goti: Pışti kü kuştin, çi siyar û çi peya". - Dedi: Babanı süvariler mi yoksa yayalar mı öldürdü?”, “Dedi: Öldürüldükten sonra ha süvari, ha yaya, ne fark eder"
  • Gotina rast bi mirov ne xweş tê. - Doğru söz insana hoş gelmez.
  • Gotınên pêşya, wek neqşê keviran e. - Atasözleri taşlardaki nakışlar gibidir
  • Gotna rast bı mırov ne xweş tê. - Doğru söz insana hoş gelmez.
  • Gul ew gul bû baran ji lê hat şıl bû. - Gül o güldü, yağmur yağdı ıslandı.
  • Gûndek e kûlindik e...
  • Gur dikujin qijak dıxun. - Kurt öldürür, karga yer.
  • Gurê, ku dıjminî min nîn e, bila hezar salî bijî. - Bana düşman olmayan kurt bin yıl yaşasın.
  • Guro bila tû ew gur bûyayî, tû heft semer pezê min bixwara. - Kurt sen gerçekten kurt olsaydın da yedi tane keçimi yeseydin.
  • Gül bé sıtiri nabe. - Gül dikensiz olmaz.

H[değiştir]

  • Ha cigara ber bayé ha gana nav kayé. - Ha rüzgara karşı içilen sigara,ha samanlıkta yapılan sevişme
  • Ha kevir li cer ket ha cer li kevir ket. - Ha taş testiye değmiş ha testi taşa.
  • Hêsp tine afir çêdike - At yok yemlik Yapiyor
  • Hechecîkê silava li hecêk. - Ey kırlangıç hacca selam söyle.
  • Heta heft cara li mala xwe ne gerî, gunehên xelkê hilnede. - Evini yedi kere aramadıkça, birilerinin günahını alma.
  • Heft sala çû sêferê dîsa hat kêrê berê.-Yedi sene sefere gitti geldi gene eski eşek.
  • Hînbûnan hîn neke,gava te hîn kir jî, têr neke.- Alışmışları(yüzsüzleri) alıştırma,alıştırdığını tok etme.
  • Hemî çêlek tên dotin, hemî gotin nayên gotin. - Her inek sağılır, her söz söylenmez.
  • Hem ji dêrê bû hem jî ji mizgeftê. - Hem kiliseden oldu hem de camiden.
  • Hem serê xwe dişkîne hem jî xercê xwe dide. - Hem başını kırdırıyor, hem de vergisini ödüyor.
  • Here miletan, bigre adetan. - Uluslara git, gelenekler öğren.
  • Her dar siyê ji koka xwe re nake. - Her ağaç kendi köküne gölge yapmaz
  • Her giha li ser koka xwe şîn dibe. - Her ot kendi kökü üzerinde yeşerir.
  • Her kezîzerek simbêlsorek li himbere. - Her sarı örgülünün yanıbaşında bir kaytan bıyıklı vardır.
  • Her tişt ji ziravi, mirov ji stûri diqete. - Her şey incelikten, insan kabalıktan kopar.
  • Here ba wî însanî go te bi girîne, te ne kenînê - Sürekli seni güldürenlerle değil, bazen de ağlatanlarla arkadaş ol.
  • Hetta mın xwe naskir, emrê xwe xelas kir. - Kendimi tanıyıncaya kadar ömrümü tükettim.
  • Heta rasti digere,şaşî cihe xwe digre. - Gerçek ortaya çıkana kadar yalan toplumda yerleşir.
  • Hevalê bêje "heval heval" mede dû. - "Arkadaş arkadaş" diyen arkadaşın ardından gitme.
  • Heyfa ciwaniyê ku kal-pîrî li pêye. - Yazık gençliğe, yaşlılık ardından geliyor.
  • Heywana tu bigerînî wê erzan bibe. - Gezdirdiğin hayvan ucuz olur.
  • Heçî firîke dinya alem şirîke. - Sütlü olduğu sürece, dünya alem ortaktır.
  • Hêdî dimeşim bela dighê min, zû dimeşim ez dighêm bela yê. - Yavaş yürüyorum, bela bana yetişiyor; hızlı yürüyorum, ben belaya yetişiyorum.
  • Hin dikin hin dixwun. - Kimi yapar kimi yer.
  • Hingivê palandiye, lê di eyarê küçikdaye. - Süzme baldır ama it postu içindedir.
  • Hûrik hûrik, dagirt tûrik. - Ufak ufak doldur dağarcığını.
  • Hînkiriyan hîn meki,te hînkir ji bîr meki- Alışmışları alıştırma,alıştırdınmı da ses etme.
  • Karé xwe bike bi esas, bila dilé te neke waswas. - İşini sağlam yap, içine (kalbine) vesvese girmesin.
  • Eyba reş, şerma (fedya) gran. - Hem kara ayıp, hem de ağır utanç.

J[değiştir]

  • Jı be kesî gota nehrî,go keso. - Kimsesizlikten tekeyi bile adamdan saydı.
  • Jı evindarekî pirs kırın; "Tu ji bo çi digirî?" Got; "Ji bo kenê dawiyê." - Aşık birine sormuşlar; "Neden ağlıyorsun? demiş ki; "Sonraki gülüşler için."
  • Jı her hesinî şûr çênabin. - Her demirden kılıç yapılamaz(olmaz)
  • Jı hırçkê du eyar dernayê. - Bir ayıdan iki post çıkmaz.
  • Jı pıra pır dıçe jı hındıka hındık. - Çoktan çok gider, azdan az.
  • Jı rovi fenektır tune jı eyarê wi pırtır tune. - Tilkiden kurnaz yoktur, derisinden de çok yoktur.
  • Jı qantır re gotin 'bavête kîye?' got xalêmi hespe!. - Katıra 'baban kim?' demişler, dayım attır! demiş.
  • Jı xelkêre masigıro jı xwere kwêsigıro. - Elaleme balıkçı kendine kaplumbağacı
  • Jın kelehe mêr gırtiye. - Kadın kaledir erkek tutsaktır.
  • Jına ne delal, çavê mirov dıêşine, jına delal dılê mirov dıêşine. -Çirkin kadın göz ağrıtır, güzel kadın gönül ağrıtır.
  • Jıné rınd u meré bihiş belayé seré gunde. - Güzel kadın ile akıllı erkek köyün başına beladır.
  • Ji du berana gayek çênabe - İki koçtan bir boğa olmaz.
  • Jijo destê xwe, ser çelike xwere birîya û gotîya:çika şahîka. - kirpi yavrusunu, "ne güzel yumuşacık" diye okşarmış.
  • ‎Jiyana rojekîye bi rûmet, ji jiyana salaye bi koletî çêtire. - Bir günlük onurlu yaşam, yıllarca boyun eğip kölece yaşamaktan iyidir*

K[değiştir]

  • Kanya ku tu avê jê vexwi kevra navêjyê. - Su içtiğin kaynaga taş atma.
  • Karê ne ji mire bayê wê di ser mire. - Benim olmayan isin yeli üzerimden geçsin.
  • Keça gan nîsandayê didan. - Kızın gönlü varsa gülümser.
  • Keçkê bêbav çiyayê bêav. - Babasız kız susuz dağ gibidir.
  • Keda helal dibe mû naqete, keda haram bibe weris ji diqete. - Helal ekmek kil olsa kopmaz, haram ekmek halat da olsa kopar.
  • Ker ji kera çedibin. - Eşekten, eşek doğar.
  • Kerê me çû seferê, hat ji seferê, dîsa kerê berê. - Eşeğimiz sefere gitti, gittiği seferden geldi ama hala aynı eşekti.
  • Kerêmın çu seferê , hat seferê, dîsa kerê berêye.- Eşegim gitti sefere geri geldiğinde hala aynı eşekti.
  • Kerê mıri ji gur natırse. - Ölmüş eşek kurttan korkmaz.
  • Kero nemre bihar hat. - Eşek ölme bahar geliyor.
  • Kere reş xwe spi dıbine.- Kara eşek kendini ak görür
  • Kes nakeve gora kesi. - Kimse kimsenin mezarına girmez.
  • Kesê jinek bîne, divê an tûrek perê wî an jî barek derewê wî hebe.
  • Kevir çiqasî jî di avê de bimîne, dîsa nerm nabe. - Taş ne kadar suda kalsa da, yine de yumuşamaz.
  • Kıhêl dı bin mêrxasan de dıbezın. - Küheylan at, yiğidin haslarının altında koşar.
  • Kırinek ji hezar gotinan çêtir e. - Bir eylem, binlerce söyleyişten iyidir.
  • Ki tî be nan u av,Ki têrbe dîl'da yâr dîxwaze. - Aç olan aş, tok olan aşk ister.
  • Ku agir bi çiyê ket ter û hişk tev dişewitin. - Bir dağa ateş düşerse, kuru ile taze beraber yanar.
  • Ku deng bi tasê ket çî rast û çi derew wek heve. - Kaseden ses çıktı mı yalan da olsa doğru da olsa aynı şeydir.
  • Ku kela şorbê çû, buhayê heskê pere nake. - Çorba taşarsa kepçenin degeri para etmez.
  • Ku nanê mirov di turikê hevandebî mirov biminet dixwe. - İnsanın ekmeği bohçasında oldu mu minnetsiz yer.
  • Ku te gırt bermede, ku te berda bı dû nekeve. - Tuttunsa birakma, bıraktınsa ardına düşme.
  • Kûçık bi kurman namirin - Köpekler kurttan (böcek kurt) ölmez.
  • Kûçık bi quşandiné nabe tajî. - Köpek tüy kırpma ile tazı olmaz.
  • Kûçık ji kê bitirse bi wi ali direye. - Köpek korktuğu yana havlar.
  • Kumê rasta tim qetyayiye. - Doğru kişinin külahı hep yırtıktır.
  • Kurmê şiri, heta piri. - Ana sütündeki kurt ölüme kadar.
  • Kurme dare ne ji dare be dar kurme nabe. - Ağacı kemiren kurt ağaçtan olmasa ağaç kurtlanmaz.

L[değiştir]

  • Lê kaliyê lê koriyê; mirin çêtireji feqiriyê. - Ah yaşlılık, ah körlük; ölüm yoksulluktan iyidir.
  • Li dînê netirse, li dîniké bitirsE. - Deliden değil, salaktan kork.
  • Li bejnê neri bi zêra kirî, laçek rakir kertkê guri. - Boyuna posuna baktı altınla aldı, örtüsünü kaldırdı kel çıktı.
  • Li kerê mirî digere ku nala jêke. - Ölmüş eşek arıyor ki nalını kopara.

M[değiştir]

  • Mala me li çoyê meye; çoyê me li ser milê meye. - Evimiz sopamızda, sopamız omzumuzun üstündedir.
  • Mala merya gora mêruya yê. - Ölü evi karınca mezarlığı gibi.
  • Mala mêran kaniya zêran. - Yiğitlerin evi, altın çeşmesidir.
  • Malê axê diçe canê xulêm dêse. - Ağanın malı gider, uşağın canı yanar.
  • Malê çamêrki û xesiski wek hev dire. - Cömerdin malıyla cimrinin malı aynı oranda harcanır.
  • Malkê ji gund bar kir, re ferah bû. - Köyden bir aile göçtü, köy rahatladı.
  • Mal li ser malê nabe. - Ev üstünde ev olmaz.
  • Mal mala teye lê bi alyê firaxa nere. - Ev evindir ancak mutfak tarafına gitme.
  • Me bayê şand pey kayê ka hat ba ne hat. - Rüzgarı samanın arkasından gönderdik. Saman geldi, rüzgar gelmedi.
  • Me go lexe te kuşt. - Vur dedik öldürdün.
  • Meger li newala nebin xeyala. - Vadilerde dolaşma, kabus görme.
  • Mêvan ji mêvan ne xweşe,xwediyê malê ji herdûya ne xweşe. - Misafir üzerine gelen ikinci bir misafiri sevmez, ev sahibi ise ikisini de sevmez.
  • Mere xevza xe jı jıne purt mere be purt bıke.....
  • Mer meran dıkujin,ew ura dışwe. - Yiğidi yiğide kırdırıyorlar, sen oturmuş işkembe yıkıyorsun.
  • Mêr ketina quara, jin di çûna hawara. - Erkekler korkudan pustu, kadınlar yardıma koştu.
  • Mêrê qels du cara şer dixwaze. - Güçsüz adam iki kez kavga ister.
  • Mêrikî li hespé xelkê timî peya ye. - Başkasının atına binek adam her daim yayadır.
  • Mı pis avet, rast ket. - Kötü attım, isabet etti.
  • Mırî venagere bi girî. - Ölü, ağlamayla geri dönmez.
  • Mırın mırıne xırexır çiye? - Ölüm ölümdür, hırıltı nedir?
  • Mırişk çav batê kir qulê xwe katand. - Tavuk,kaza özenip suya girince boğuldu.
  • Mırişka bıgere wê lingê wê bi zelq be. - Gezen tavuğun ayağında pislik olur.
  • Miriya zède neşon ewèn tira bikın. - Ölüleri çok yıkamayın yoksa osururlar.
  • Mirazê mın dıl be, ber seriyê mın kevır be. - Gönlümün muradı olsun, yastığım taştan olsun.
  • Mirov deve xweyî bike gera ser deré mirov bilind be. - İnsan deve beslerse kapısındaki göl yükselir.
  • Mirov dıl bıke diwara qul dıke, jin dıl bıke erdé qul dıke. - İnsan isterse duvarı deler, kadın isterse kuyu kazar.
  • Mirov ji keré hevala zu peya dibe. - İnsan arkadaşının eşeginden çabuk iner.
  • Mirov pîr dıbe, dıl pîr nabe. - İnsan yaşlanır, gönül yaşlanmaz.
  • Mirov xwe bi destê xwe ne xurine xura mirov naskê. - İnsan kendini kendi eliyle kaşımazsa kaşıntısı geçmez.
  • Mala pır jına xırabu jı bına- Evde çok kadın (hanım; Örnek: gelin, kayın valide vs.) varsa o evin düzeni kökten bozulur.

N[değiştir]

  • Nabêjin kê kir; dibêjin kê got. - Kim yaptı demezler, kim söyledi derler.
  • Nan û pivaz hebe nexwesi çavresiye. - Ekmek ve soğan olursa hastalık çekememezliktir.
  • Nanê xwe bide nanpêja, bila nanekî te zêde biçe. - Bir ekmeğin fazla gitse de, ekmeğini usta ekmek pişiricisine ver.
  • Navê gur derketiye; rovi dinya xera kir. - Kurdun adı çıkmış; tilki dünyayı yıktı.
  • Ne dujminê xeraba bin; dujminê xerabiyê bin. - Kötülerin düşmanı değil kötülüğün düşmanı olun.
  • Ne fene, ev çi dar û bene? - Tuzak değilse, bu ne değnek ve iptir?
  • Ne sar li te tê, ne germ li te tê. - Sana da ne soğuk yarıyor, ne sıcak.)
  • Ne xwar ne da hevala, geni kir avêt newala. - Ne yedi ne arkadaşlara verdi, kokuttu vadilere attı.
  • Nıvışta bê tışt, xwedyê xwe kust. - Ücretsiz muska sahibini öldürdü.
  • Nızanın,dor dakavi bar kudo. - Sopa kimin önüne düşer, bilinmez.

P[değiştir]

  • Pişîk ne li malê mişk Evdirrehman'e. - Kedi evde olmayınca fare Abdurrahman kesilir.
  • Pısıkê malê, lı kuçıka malê natırse. - Evin kedisi, evin köpeğinden korkmaz.
  • Pîrê nemre bihar tê kerêmin nemre qîbal tê. - Tilkinin dönüp dolaşacağı yer kürkçü dükkanıdır.
  • Pirek kelehe zılam gırtıye. - Kadın kaledir, erkek tutsak.
  • Pivaz, çı sor çı sipi. - Soğan, ne kırmızı ne beyaz.
  • Piyé xwe gora lıhéva bavé xwe dırej ke. - Ayağını yorganına göre uzat.
  • Pîrê bawer ne dıkır mér bıke, mér kır ija mal xeşytek düxazı - Nine inanmıyordu evlenmeye, evlendi şimdi de çocuk istiyor

Q[değiştir]

  • Qantir nazê xwê sin nayê. - Katır doğurmaz, tuz yeşermez.
  • Qedrê gulê çi zane; kelbes divê kerê res. - Gülün değerini ne bilir; devedikeni ister kara eşek.
  • Qenciya herî mezin zanîn e. - En büyük iylilik bilgidir.
  • Qûna wê qûna mirişkêye hêkê qaza dike. - Tavuktur ama kaz yumurtası yumurtluyor.
  • Qûsî naxwe avrîya mesî.- Kaplumbağa balığın artığını yemez.

R[değiştir]

  • Reng rengin, sor bi dengin. - Renk renktir, kırmızı ünlüdür.
  • Rengan tevde di heman lezê de dihatin lewitandin. Yekamînî dane rengê spî. - Bütün renkler aynı hızda kirleniyordu. Birinciliği beyaza verdiler.
  • Reva pisîkê heta dawîya kadînê ye.
  • Rêya dirêj bi gavên biçûk dest pê dike. - Uzun yol küçük adımlarla başlar.
  • Rêzê êş li mal néye payîn. - Değirmen sırası evde beklenmez.
  • Ro bi rînê nare ava
  • Roja dew haya nan nina, roja nan haya dew nina. - Ayranın olduğu gün ekmek yok, ekmeğin olduğu gün ayran yok.
  • Roja xweş bi serîda xweşe. - Güzel gün gün başlarken güzeldir.
  • Rovi ne di çu kulêr, hejik jî tirîya xweve kir. - Tilki zaten deliğine zor giriyordu bir de kuyruğuna çalılık bağladı.
  • Rûyê reş ne hewci teniyêye. - Kara yüze is gerekmez.
  • Rohn dıkım nan deré, tir dıkım dan deré -Ayran çorbasını(mehir)sulu yaptığım zaman ekmek gider,az sulu yaptığım zaman içindeki buğday (dan) gider.
  • Rıh dıbe bost düjmün nabe dost- Sakal bir karış kadar uzar, ama düşman dost olmaz.
  • Rovi'ki berdayi çétıre jı şereki gırédayi- Özgür bir tilki, bağlı bir aslandan iyidir

S[değiştir]

  • Serê çûka qelî çenabê. - Kuş kafasından kavurma olmaz.
  • Sê wêne dost hene: Nano, gano, cano. - Üç türlü dost vardir: yiyici, irz düsmani, candan dost.
  • Sêwa çê pahra hirçê...
  • Séwa halméke,mekeve bin qalméke. - Bir parça lokma için düşme.
  • Siware xalke tum payayı. - Başkasının atına binen hep yayadır.
  • Siwarbûna li kerê yek e, peyabûna ji wê dudu ye. - Eşeğe binmek bir iken inmesi iki zahmettir.
  • Simbêl bi pisika ji heye. - Bıyıkk kedide de vardır.
  • Seb û sekir çûn Diyharbekir, sekir rûnist deng nekir, seb rabû pesnê xwe kir. - Sap ile şeker Diyarbakir'a gittiler, şeker sustu oturdu, sap kalktı kendini övdü. *sere ber mınneta bıla kevte bın Ziyereta - minnet edeceğime mezarın altında olayım

Ş[değiştir]

  • Şahdê rovi terya wiye. - Tilkinin tanığı kuyruğudur.
  • Şam dura ma mişar jî dura. - Hadi Şam uzak, hendek te mi uzak
  • Şam şekira welat şêrintira. - Şam şekerdir ama vatan daha tatlıdır.
  • Şerê sıbé ji xêra êvarê çêtire. - Sabahın kavgası akşamın hayrından iyidir.
  • Şerm, şerefa jina ye.- Haya, kadının şerefidir.
  • Şér dımre navéwi, çélek dımre postéwi dımine.- Aslan ölünce adı, inek ölünce postu kalır.
  • Şêr şêre. çi jıne çi mêre.- Aslan aslandır, dişisi erkeği fark etmez.
  • Şeva reş keleha mêraye. - Kara gece yiğidin kalesidir..
  • Şûşa dıl ku şkest nacebıre. - Gönül camı bir kırılırsa artık birbirine yapışmaz.
  • Şıkefta sed pez heryê wê sed û yek pez ji heryê. - Yüz koyunun sığdığı yere yüzbir koyun da sığar.
  • Şûr kalanê xwe nabıre. - Kılıç kınını kesmez.

T[değiştir]

  • Ta bi ta dibe rih. - Kil be kil sakal olur.
  • Taji bi zorê nare nêçirê. - Tazı zorla ava gitmez.
  • Te cat,Xudé ra murat. - Senden çaba, Allahtan murat.
  • Te deve nedîn li rêzê ma te mişkul jî nedîn li pirêzê
  • Tel telé kerméşé zir zira we weka gaméşé..
  • Teyrê ku gost dixwun nikilxwarin. - Et yiyen kartallar eğri gagalı olur.
  • Tıfkırıne bake bake gotiye ruyem ava bahre şil nabe tıf te şıl be - Tükürmüşler kurbağaya kurbağa demiş: Benim yüzüm denizden ıslanmıyor, tükürüğünden ıslanacak.
  • Timayi birakuje. - Tamah, kardeş öldürendir.
  • Tışte belaş weke laş. - Beleş, leş gibidir.
  • Tışte çu nede du gava bıde du dıbe gu. - Giden şeyin ardına düşme, düşersen kokar.
  • Tırs merga rêviye. - Korku yolcunun kamçısıdır.
  • Tırs ne kêmasî ye, netirsîn zêdehi ye. - Korku eksiklik değildir, korkmamak fazlalıktır.
  • Tırsa gur ji baranê heba wê ji xwere kulavek çêkra. - Kurdun yağmurdan korkusu olsaydı kendine bir aba yapardı.
  • Tu bi hiriba tê li nav keri ba. - Yapağılı olsaydın sürü arasında olurdun.
  • Tu cehnemê nebini buhust bi te xwes nabe. - Cehennemi görmezsen cennet sana tatlı olmaz.
  • Tu çi têxi kewarê wê ew bê xwarê. - Dolaba ne koyarsan onu alırsın.
  • Tû paz ne dîtîya ma pişkul jî ne dîtîya. - Hadi sürüyü görmedin, boklarını da mı görmedin.
  • Tû Meriyi Tû İnsani. - Sen Adamsın, sen insansın.

W[değiştir]

  • War ew ware lê bihar ne ew bihare. - Yer aynı yer ama bahar aynı bahar değildir.
  • Wek tirya kere; ne kin dibin ne direj. - Eşeğin kuyruğu gibi, ne uzuyor ne kısalıyor.
  • Wê ev hevira hin gelek avê hiline. - Bu hamur daha çok su kaldırır.
  • Xeber çekê jinêye. - Kızarak ve bağırarak laf söylemek kadının silahıdır.
  • Xeberé évara dıçın qule diwara. -
  • Xem neke kes nîzane, tu dî navxweda çî dîbeşérî. - Merak etme, kimse bilemez içinde ne gizlediğini.
  • Xeta xwar ji gayê pire. - Eğri çizgi yaşlı öküzdendir.
  • Xilt çiqas axê bikole bi serê xwe dadike. - Köstebek ne kadar toprağı kazarsa başına döker.
  • Xezalê baztir nîne, jî nesîbê xwe pêda na xwê. - Ceylandan daha atiği yoktur ancak o bile nasibinden öteye geçemez.
  • Xudé hebe,kes tunebe. - Allah olsun, kimse olmasın.
  • Xudé noka dıde evé bé dıdan. - Allah nohutu dişsize verir.
  • Xudê ji yekire xera bike diranê wi di pelûlê de diskê. - Allah birisinin işini bozarsa dişi sütlaçta kırılır rı
  • yar.*
  • Xwediye xêra, dibe rebené-evdalé ber dera. - Hayır sahibi, kapı önü garibanına döner.
  • Xwestek û kodik bi sûnde? - Dilencilik ve utangaçlık olmaz.
  • Xweş dibe cihe xençera, xweş nabê cihe xebera. - Hançer yarası bile iyileşir ama gönül yarası iyileşmez.

Y[değiştir]

  • Ya herro,ya merro. - Ya gidersin, ya ölürsün.
  • Ya nare as, ya ji dire asvan dikuje. - Ya değirmene gitmiyor ya da gidip değirmenciyi öldürüyor.
  • Yarê diya mi yek ba minê bi dendikê bihiva bi xwedi bikra. - Anamın dostu bir tane olsaydı onu bademiçiyle beslerdim.
  • Yêk ku nefsa xwe islah nekiriye, nikare yekî din islah bike. - Nefsini ıslah etmeyen, başkasını ıslah edemez.
  • Yek ta nabe, du ta tê ranabe. - Bir iplik olmuyor, iki iplik geçmiyor.

Z[değiştir]

  • Zıkê zaroka kirve lê zimanê wan nagere. - Çocuklarin karınları söz doludur ama dilleri dönmez.
  • Zılam kahnîya pîrek birka, go birk şikestî bê av xwe têda na girê. - Erkek bir kaynaksa kadın bir havuzdur, havuz çatlaksa kaynaktan gelen su birikmez.
  • Zimanê dirêj darkukê serê xwedyê xwe ye. - Uzun dil sahibinin başına agaçkakandır.
  • Zimano leq û leq,seriyo teq û req. zimano birî, seriyo seqirî
  • Zimané mirov bike leqe leq ewé seré mirov bike teqereq
  • Zimanê xwe jêke cihê xwe çêke-dilini kes ki yer edinebilesin.
  • Zor gêzerê radıke. - Zor, havucu kökünden çıkarır.
  • Zıkê xwe hî neke dı nana bejna xwe hî dı fistana e ser te be salu zamana - Karnını 2 ekmeğe alıştırma endamını 2 fistana alıştırma elbet bir gün yokluğunu da görürsün