Türkçe atasözleri/Z

< Türk atasözleri

• - Zalimin zulmü varsa, mazlumun Allah’ı var! (F. Dağdaş'dan naklen Said Dağdaş). Zalim, zulmüyle kalmaz. Zalimin zulmü karşılıksız kalmaz (Dağdaş ve ark., 2006). Mazlumların yardımcısı Allah’dır.
• - Zemheriden sonra ekilen darıdan, kocasından sonra kalkan karıdan hayır gelmez! (Anonim, 2012 a; http://soygur.wordpress.com/2012/03/13/atasozleri/). “Ağustos'tan sonra ekilen darıdan, oğul vermeyen arıdan, sabah erkeğinden sonra kalkan karıdan hayır gelmez!” (1964'lü Ankaralı Fatoş Hanımdan nakleden Özlem Dostbil'den naklen Said Dağdaş, 30.10.2012) atasözünün benzer sürümü. Esasen zemheriden sonra darı ekilmez. Bu nedenle “zemheriden sonra” ifadesi, anlamlı bir zamanlama değildir.
• - Zemherinin hoşluğuna, Osmanlı’nın dostluğuna erilmez! (F. Dağdaş'dan naklen Said Dağdaş, 5.1.2003), (Dağdaş ve ark., 2006).
• - Zemherinin kürkünü, kelahaşta dikmeli! (Erzurum-Oltu-İğdeli köyünden, 1930’lu Remzi Demirci’den naklen oğlu 1955 doğumlu Abdülkerim Demirci’den naklen Said Dağdaş, 19 Mayıs 2010, Erzurum). Önceden tedbirli olmayı öğütleyen bir atasözü. Kelahaş: Ağustos'un en sıcak günleri.
• - Zengine varıp da pabuç çevireceğine, fakire var da dömen (dümen) çevir! (Yukarı Dodurgalı, Meryemlerin Meryem nineden (Meryem Kaplan) naklen, Aysel Sönmez'den naklen Said Dağdaş, 25.05.2004). Fakir oğlanla evliliğin, ev idaresi açısından kadın yönünden olumlu yönü de olabileceğine vurgu yapılmaktadır.
• - Zenginliği istediğime, ilmi çalışana veririm!.. (Dodurgalı, 1929 doğumlu Mehmed Baz'dan naklen Said Dağdaş, 8 Ağustos 2013, Denizli). Allah-u Teala'nın ilim sahibi olmayı ve bunun için çalışmayı-çaba göstermeyi insanoğluna hatırlattığını ifade eden çok güzel bir Türk atasözü.
• - Zenginsin derler maldan ederler! Yiğitsin derler, candan ederler!.. (Niksar-Serenli (Avara) köyünden Yusuf Yılmaz’ın “Niksar Folkloru” adlı lisans tezinden (s. 24) naklen Said Dağdaş, 26 Ağustos 2013, Ankara); “… Ziya Paşa'nın, böyle hâlleri anlatan meşhur bir beyti vardır: “Bî-baht ona derler ki elinde cühelânın, Kahrolmak için kesb-i kemâl ü hüner eyler.” (Bu) acıklı hâli ifade eden bir atasözümüz (de şöyledir): “Zenginsin der, maldan; yiğitsin der, candan ederler…” Hakikaten, kendilerinde halka faydalı olma haslet ve imkânı bulunan kimseler, hizmetlerinin devamlı olabilmesi için, çalışma ve fedakârlıklarını da bizzat tanzim etmeli, kendilerini halkın sevkine ve insafına terk etmemelidirler…” (http://www.mersintercuman.com/detay.asp?p=y1872 adresindeki Ekrem Yaman’ın makalesinden naklen Said Dağdaş, 20.09.2010).
• - Zevkin bedeli olmaz! (1963’lü Hasan Gölcük’en naklen Said Dağdaş, 3.7.2008, Çankırı-Çerkeş). “Mutluluğun bedeli aranmaz!” anlamında.
• - Ziyan, satılmaz! (F. Dağdaş'dan naklen oğlu Said Dağdaş, Aralık 1980). Olup bitmiş işin ardından konuşulmaz anlamında.
• - Zor, oyunu bozar! (Demirdal, 1968, s. 574’den naklen Said Dağdaş). Pehlivanların güreş tabiridir.
• - Zorla, köpek domuz avına gitmez! (M. Baz'dan naklen Said Dağdaş, 22.08.2002). Zorla, isteksizce iş yaptırılmaz. "Zorla, güzellik olmaz!" atasözünün benzer sürümü.
• - Zöv zöv gezen, kefensiz ölür! İsparta-Uluborlu ilçesi ve yöresinden (Demirdal, 1968, s. 574’den naklen Said Dağdaş).
• - Zulümle âbâd olanın âhiri berbâd olur! İsparta-Uluborlu ilçesi ve yöresinden (Demirdal, 1968, s. 574’den naklen Said Dağdaş).
• Zahirenin ambarı sabanın ucundadır.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Zahmetsiz rahmet olmaz.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Zaman sana uymazsa sen zamana uy.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Zaman, büyük bir ilaçtır.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Zararın neresinden dönülse kardır.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Zemheride kar yağmadan kan yağması iyi.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Zemheride sür de çalı ile sür.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Zemheride yoğurt isteyen cebinde bir inek taşır.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Zengin arabasını dağdan aşırır,züğürt düz ovada yolunu şaşırır.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Zengin giyerse sağlıcakla, fakir giyerse nerden buldu ki derler.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Zengin kesesini,züğürt dizini döver.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Zengin kesesini döver, zügürt dizini.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Zengin silkinse fakir bay olur.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Zenginin azğını, kürk giyer yaz günü.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Zenginin basması ipekli görünür.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Zenginin horozu bile yumurtlar.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Zenginin iki dünyası da mamurdur.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Zenginin malı, züğürdün çenesini yorar.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Zerdaliden kaval olmaz, al zurnadan haberi.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Ziyan olan koyunun kuyruğu yağlı olur.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Zor kapıdan girerse, şeriat bacadan çıkar.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Zora, beylerin borcu var.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Zora dağlar dayanmaz.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Zorla güzellik olmaz.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Zurnada peşrev olmaz.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Zurnayı biz çaldık parsayı o topladı.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Züğürt olup düşünmektense, uyuz olup kaşınmak yeğdir.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Züğürtlük, zadeliği bozar.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Zırva tevil götürmez.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Zan, hatıranın yalanıdır.
• Zannetmediğin yerden tilki çıkar.
• Zalim kadıdan insaflı subaşı yeğdir.
• Zarar faydanın kardeşidir.
• Zararın neresinden dönersen (dönülürse) kârdır.
• Zelzeleyi gören yangına razı olur.
• Zemheride yoğurt isteyen, cebinde bir inek taşır.
• Zengin arabasını dağdan aşırır, züğürt düz ovada yolunu şaşırır.
• Zengin helvasını baldan pişirir, züğürt derman için pekmez bulamaz.
• Zengine bir kıvılcım, güzele bir sivilce yetermiş.
• Zengine dokun geç, züğürtten sakın geç.
• Zenginin gönlü olasıya, fakirin canı çıkar.
• Zenginin kağnısı dağdan aşar, fakirin eşeği düz yolda şaşar.
• Zenginin malı, fakirin ağzını yorar.
• Zenginin malı, fakirin dölü kıymetli olur.
• Zenginin ayıbı, fukaranın hastalığı meydana çıkmaz.
• Zenginlikle sıcaktan zarar gelmez.
• Zora dağlar dayanmaz âşığa yollar dayanmaz.
• Zorla güzellik olmaz, zorla yemin kabul olunmaz.
• Zurnada peşrev olmaz‚ ne çıkarsa bahtına.
• Zulüm ile âbad(mâmur) olanın akıbeti berbat olur.