Zazaca atasözleri

Akıl para ile satın alınmaz.

• Sora sora Kars'a gidilir.
  • Kê pers reydi şonê Kers.
• Samanı ateşe verdi, rüzgarın önüne geçti.
  • Adır ver da sımeri ho da verê vay.
• Ateş iyi de külü olmasa.
  • Adır veşo la vel nêbo.
• Hafif akıl ağır yüktür.
  • Aqılo sivil baro gırano.
• Delinin değirmeni kendi kendine çalışır.
  • Arey geji be ho gureno.
• Elekle su toplanmaz.
  • Awe bi pırcına nêna arêkerdış.
• Başı aşan su; ha bir karış olmuş, ha dört parmak.
  • Awa serê seri çı qarışê çı çar engışti.
• Akıl, altın taça benzer, herkesin başında olmaz.
  • Aqıl taça zerrina her kes sere de çıniya.
• Bahtı tahta değişmem.
  • Bext nêdana be text.
• Donsuz dolaş fakat boynunu zalimlerin önünde eğme
  • Bê tumani bıgêre, mılê xo verê zalımi de çewt meke.
• Elini bıraktı, ayağı ile ardına düştü.
  • Be desti verda, be lıngi dıma gêra.
• Dünyaya danış, aklına göre yap.
  • Be dınya bışêwire, be aqılê xo bıke.
• Sorma ile insan Tanrının evine kadar gider.
  • Be pers merdım şıno keyey Homay.
• Keşke ile eller saç örgüsü demetine yetişmez.
  • Bı werrekna dest nêreseno gıley gıjıki.
• Adam gibi çalış, aslan gibi ye.
  • Bıxebitye sey merdıman, bıwere sey şêran.
• Gelin atın üzeride gelir. Ancak kime kısmet olacağını kimse bilmez.

Bıze çı qas zzi dızdeka bê teke a roje vist u yew adara vewre eşta vıla dare, şand nêmend hemti. Veyvek serê estore de ya kes nêzaneno nesibê kamiya

• Dıșarıdan yardım umanın vay haline.

Çımi teber deyê, wel se ba

• Çıranın köre, davulun sağıra yararı yoktur.

Çıla koran rê def keran rê bêfeydeyê

• Arkadaşına kazdığın kuyu bir gün kendın duşersın.

Çala ke merdım embazê xo rê bıkeno rocê be xo keweno

• Kapısı kapalı olanın gözü kapısı açık olandadır.

Çımê bergırewtoxan yê berakerdoxan deyê

• Yaralı yarasını bilir.

Dırbetın be dırbetê xo zaneno

• Arkadaşın yarası, kaya yarası gibidir.

Dırbetê embazi şeqaley zınari

• • Mangay ma bi gaya, bela niya gedaya.'
• Sidik ilacına gitti kabız oldu.

Şi dermanê mize gi rê esiri

• Gebe olsun da ne zaman doğurursa doğursun.

Wa awır ba çı mehel ziyena wa bıziya

• Bir günün boğası olayım, yüz günün ineği olmayayım.

Wa viştıray rocê bıba mangay se roce meba

• Gönlüm hoş olsun da varsın giysim kıldan olsun.

Wa zera mı zere ba wa tewrê kırwasê mûy mı bo

• İyi at olsun da varsın nalı olmasın.

Wa estore pêşeng ba wa bênal ba

• Muradımız olsun da, ister taştan olsun.

Wa mıradê ma bıbo wa kera ra bo

• Yüz acısın, karın ağrımasın.

Wa ri bıdejo zer medeja

• Bir günlük aslan ol, bir yıllık tilki olma.

Wa şêrê rocê bo, wa lûya serê mebo

• Korku, akrep gibidir.
  • Ters, zê dımışkulo.
• Utanma olmasaydı şeytanlık kanatlanırdı.
  • Şarmi nıbên se pêl niyên şetuney a.
• Evrenin sahibi siyah ile beyazdır.
  • Wûhar eywun siya sıpê.
• Arkadaşınla ye, gez ama onunla ortaklık yapma.
  • Embazan a bıgêr, bur la wertaxi mekerê.
• Kadın isterse; erkeğini vezir yapar, istemese rezil eder.
  • Cıniya ke bıwaz; merdê xo kena vezir, nêwaz kena rezil.
• Kurt, sisli günü kollar.
  • Cınawır, rueja mijin paven.
• Çocuklar ağlayarak büyür.
  • Kij pê bermi ben pil.
• Gül için dört dikeni göğsüne atmaya katlanır.
  • Kê hatir gula, çar teli kena pistun xwi.
• Beceriksiz kadın çıkrık, beceriksiz rençber ise orak değiştirir.
  • Cıniya hirab reşta bedilnena, mişag hirab se vaşturi bedilnen.
• Evlilik dar ayakabı gibidir.
  • Zevaj sol teng o.
  • Semêd yow palûnê heriya, howt bacûnaxûn xwi eşt awk..."Mıntıqa: Az, Çewlig.
• At adımına göre değil süvarîsine göre koşar.
  • Astor be gorey gama ho ne, bi gorey espare ho remena.
• Bülbülü altın kafese koymuşlar. Demiş: “Ah vatan, ah vatan!”
  • Bılbıl kerd kefesa zerin yi hunc vatên: “Ah vaten, vah vaten!”
  • Şahidê luye, boça luye ya.
• Okumak avlamaktır, yazmak kayıttır.
  • Wendış seydo, nuştış keydo.
• Doğru duvar yıkılmaz.
  • Diyes raşt neşiyen ve.
• Sırt, yiğit olana verilir.
  • Paşt diyena merdım cumerd.
• Ev alma komşu al
  • Kiye megir cirûn bıgir.
• Durgun su kokar.
  • Ava vinerri bûy duna.
• Köpek ölürse kurta bayram olur.
• Kutik bımıro vergan rê roşan beno.
• Nevret ve sevgi dilden cıkınca vücut bulur.
  • Nevret u heskerdış zone ra vejiya se o waxt govde gırati.
• Eke kutık merdımanê ho bıgêro, apê ho verg, halê ho luy hesabneno.
• Elin çocukları büyür akıl alır, bizimkiler ise büyür deli ve yaramaz olur.
  • Tûtê şar pil beni aqıl gêni , ena ma pil beni gej u har beni.
• Bahçene komşun ağacını ekerse komşunun çocukları bahçeni sahiplenir.
  • Eke dara ho cirane ho rê da ronayış; qıjê ey dar rê zi bahçe rê zi wayir vecyene.
• Baca tüten evde huzur vardır.

• Merdım pir beno, zerri pir nêbena.
• İyi komşu akşam yemeğini bir tabak fazla yapar.
  • Embıryano hewl, şamiya ho tebahêk zêde keno.
• Yük eşeğin yanına gitmez, eşek yükün yanına gider.
  • Bar nişin vere her, her şin vere bari.

• • Dişmenê bavan, nébeno dostê lawan.
• Su bulanmadan durulmaz.
  • Heta leyl [lêl] mebo, zelal nêbena.
• Büyüklerimiz her zaman güzel konuşur.
  • E veinan ma her tım/her wext hoyl heber dayene.
• Yüklü eşek yedi kez sudan geçer yüksüz bir kere dahi girmez.
  • Her be bar hewt ray awk ra viyereno la bê bar yew ray nêviyereno.

Gözyaşlarından akıl al.

• Gözyaşlarından akıl al.
  • Hesırê çıman ra aqıl bıgire.
• İyi bir kadın, kızını seversen yetişir.
  • Eke heskerdış bıbo keyneki rındê de reseni cıniyan.
• 7 Martta melekler geldi (indi) baharı bağırdılar söylediler.
  • Hewt adari de melegi ameyê var vatê u qêrayê, wesari.
• Günü gelmeden tavuk yumurtasını kırmaz.
  • Heta ke roce de nêbiyo, kerg hakê xo nêşıknena.
• Büyüklerimiz bir şey diyorsa bir şey biliyorda diyordur.
  • Ê verinan ma eke çi ke vanê, zanenê ke vanê.
• Çokça gözyaşı soruna yol açar.
  • Çımê hesırıni zaf, rayerê xerıpnayan akerdêne.
• Kimseye iyi deme. Kötü çıkar, mahcup olursun.
  • Kesi rê mevac rındo, ar vıcêno ke xo de şıkêno.
• Akıl para ile satın alınmaz.
  • Akıl ebe peru ra nêroşûno.

Araba devrilince yol gösterici çoğalır.

• Araba devrilince yol gösterici [kılavuz] çoğalır.^{6 Eylül 2010}
  • Areba bı kelebay rar nevitay zeydini.
• At, tayını tanır.
  • Astor mayine xo şılasneno.
• Sessiz akan sudan kork.
  • Awe ke bêveng şona cı ra bıterse.
• Süreklilik göstererek akan su kir tutmaz.
  • Ava ke şonaye lıim ni tepşena.
• Akan su akacağı kulvarı da aşındırır.
  • Ava ke şına, sopa ho zi roternena.
• Köpek et yemeye alışmışsa kuru ekmek yemez.
  • Kutik bumusa goşti nan wuşk nêvena.
• Kapta [Sürahide] kalan su zamanla normal su tadını yitirir.
• Eşek ne bilir yonca yemesini.
  • Her çı zano wenca buro.
• Zalim zulümle yola gelir.
  • Zalım ebe zulım'a yeno rae.
• Ağır taş yerinden oynatılamaz.
  • Siya grane hurenda xo ra nê luvena.
• Kucağında olsun, varsın çuvalın üstü olsun.
  • Va vırar de bo va serê xırar de bo.
• Yılanın yavrusu zehirsiz olmaz.
  • Leyrekê mari bê zıyêr nê beno.
• Sabah güneşinde faydalanmazsan akşam güneşinin faydası yoktur.
  • Eka tija ser sıbayi ra feyde nêgırewt, tija şani ra feyde çıniyo.
• Aç kuşa yılan su verir.
  • Mıriçika teyşan rê mar zi awe ano.
• Köpeğin kuyruğunu kalıba sokmuşlar, bin yıl sonra çıkarmışlar yine köpek kuyruğuymuş.
  • Dımê kutık eştto kalıb, hazar serre kalıb ra vetto, eyne dımê kutıka
• Nalbantlar atları nallarken dere kenarında kaplumbağalar da ayaklarını kaldırırmış.
  • Nalbendon astori nalnen kesoniz ver deridi penci hu kerdin berz.
• Babanın dostu lafları, oğlunun miras.
  • Dostê pi u kali, laceki rê miraso
• Eşeğin ölümü köpeğe düğün olur.
  • Merdena here kutıki rê bena veyve.
• Fırsat her zaman ele düşmez.
  • Fırsend her tim dest nêkuno.
• İnsan haberi gündüz söylemeli, yoksa karanlığa (akşama) kalır.
  • Mordemo ke hebê roj çila fistê ta, şan dé tari de maneno.
• Köpek köpeğin ayağına basmaz.
  • Kutık payna lınga kutıki nêdano.
• Kimisi az sahip çıkmış, azlıktan da kendini alıkoymuş.
  • Kami ke tuye vayi kerdo, tuye ru(ri) ye xo kerdo.

İnsan laf olur, içi laf olmaz.

• İnsan laf olur, içi laf olmaz.
  • İnsan kal beno, zerri kal nêbena.
• Kadının elinde nesil varsa, o kadın güzeldir.
  • Deste keyneke ra xesil est zi, a keyneke rinda.
• Yalancı insanın, gözünden yalancı olduğu belli olur.
  • Merdımo zureker çımanê xo ra beliyo.
• Altın dışkının içinde olsa da yine altındır.
  • Zerd miyan gi de bo zi hina zerdo.
• Eşeğin arpası pişmez.
  • Cewê heri nêpeseno.
• Köpek ölürse kurda bayram olur.
  • Kutık ke bımıro, vergan rê roşan beno.
• Çoban köpeği ölürse kurt bayram yapar.
  • Kutıkê şıwani bımıro vergi roşan kenê.
• Aslanın elinden kılıcı düşmez.
  • Deste şêri ra şûr nêkeveno.
• Yalancı kuyruğundan korkar.
  • Zûrker dıma xo ra terseno.
• Zor kapıya gelmese, çalışma ve doğru ortaya çıkmaz.
  • Eke zoriye nina ber meşuxulne raştiye nêvejiyena meydan.
• Doğru el karnın üzerindedir.
  • Desto raşt sêr pizeyavo.
• Eşeği suyun üzerine susuz götürür susuz getirir.
  • Heri teyşan beno ser awe u teyşan ano..
• Anlık nefis insanı hapis deliğine götürür.
  • Yo anlığ nefs çey bon kulike hefs.
• Az yemek ye ömrün uzun olur, çok yemek yersen ömrün kısa olur.
  • Tı ke werdin beno omir to derg beno, zaf werdin vena omir tı tikik menenno.
  • Devlemendî hesabê peran zafî nê peran taynîn pers kenê
  • Eke şivane kavire bivero, zura ey verg verdo beno.
• Yılanın Yavrusu zehirsiz olmaz.
  • Maro hurdık bijahr nêbeno.
• Sevgi ve nefret dilden çıkınca vücut bulur.
  • Nevret u heskerdış zone ra vejiyase o vawt govde gırati.
• Köpek akraba [ata] ararsa amcasını kurt, dayısını tilki sayar.
  • Eke kutık merdıman ho bıgêro, apê ho verg, halê ho luy hesabneno.
• Birinin yanlış yaptığını biliyorsan da söyleme.
  • Çire çewt kerda to zana hena nêva mekke.
  • Alım ho vira keno, qeleme ho vira nêkena.

Yetim kız susuz düz ovaya benzer.

• Yetim kız susuz düz ovaya benzer.
  • Keyneka bê bavke, dêşta bê avk.
  • Dostê pi u kali, laceki rê miraso.
  • Adır vatene ra, fek nêvêşeno.
  • Senik vacé, zaf goş sernê.
  • Merdımo ke deyn ra terseno, gereke keyberê gırdi ra mekero.
  • Teneko tal veng veceno.
  • Merdımo cefa neanita, qedrê sefa nezano.
  • Comerd vanê mali ra kenê, egit vanê cani ra kenê.
  • Kutıkê teberi, hesarê keyi nêbeno.
  • Veyşan vano: "Mırd nêben", Mırd vano:"Veyşan nêben."
  • Sergovendi veyve ra, domani kayir a aciz nêbené.
  • Darê çixa derg bena bıbo ki, ca ra nêresena asmên.
  • Cayo ke koyi çıne bi, tum xo ko vineno.
  • Kilito zernên her keyberi keno a (ra)
  • Mangaya ke hebe zengila vındi nêbena.
  • Serê koy ra mij kemi nêbeno.
  • Hebe torbê tali asro rê nêna pêguretene.
  • Merdene rê çare çıniyo.
  • Merdena here kutıki rê bena veyve.
  • Fırsend her tım dest nêkuno.
  • Kıymete xortine, demê kalbiyayeni de eno zanitene.
  • Vace ke asmên de veyve esto, cêniye nerdugan nane ro.
  • Merdıno ke hebe roj çıla fıstê ra, şan de tari de maneno.
  • Kamci roje şand nêbiyo.
  • Her rındeke qusurê de xo esto.
  • Palêyo xırab verva iandi zeredejan gêno.
  • Kutık payna lınga kutıki nêdano.
  • Xebera xırabe rew bena vıla.
  • Qantıre ra pers biyê: " Piyê to kamo ", Vato: " Xalê mı astoro.
  • Kes nêkuno mezela kesi.
  • Koçe berani berani re bar niyo.
  • Oyo (yewo, juyo) ke heqi ra nêterseno, cı ra bıterse.
  • Merdımo ke şi meymantiya cınawiri (vergi), gereke kutikê xo, xo de bero.
  • Leylegê ke teyr say kena, amnani yena zımıstani şona.
  • Kami ke tuye vayi kerdo, tuye ru (ri) ye ho kerdo.
  • Kari ra mêterse wa kar to ra bıterso.
  • İnsan kal beno, zerri kal nêbena.
  • Cêniye baxçeyê camêrdiya.
  • İnsan viran vındeno, veyşan nêvındeno.
  • Homa çewt şaş meko u erd ra kaş meko!.Mıntıqa: Cewlig
  • Vitevatê cınêke nê yê vitevatê camêrdımın merdım kişeno.Mintıka Darahenî/Kawar
  • Çocukların karınları söz doludur ama dilleri dönmez.
• Zera gedeyan dekerdeya la zıwanê inan nêgeyreno.
  • Erkek bir kaynaksa kadın bir havuzdur, havuz çatlaksa kaynaktan gelen su birikmez.
• Camêrd çımeyo cênıke doleya, eke dole şıkıte ba awe tede nêdebena.
  • Uzun dil sahibinin başına ağaçkakandır.
• Zıwano derg darkotekê serê wayerê xoyo.