Türkçe atasözleri/Ü

< Türk atasözleri

Türkiye‎

• Üç şeyden çekinirim: Devlet, evlât ve damat!.. (Niksar-Serenli (Avara) köyünden Yusuf Yılmaz’ın “Niksar Folkloru” adlı lisans tezinden (s. 24) naklen Said Dağdaş, 26 Ağustos 2013, Ankara).
• Üren it (köpek) ısırmaz! (Denizlili Fatmana Dağdaş'dan naklen Said Dağdaş). “Havlayan köpek ısırmaz!”, “Isıracak köpek, dişini göstermez!”, "Üren köpek ısırmaz!" gibi örnekleri de kullanılır. Zarar vermek isteyen, düşmanlık yapmak niyetinde olan aşikare değil, gizlice yapar anlamında.
• Huren it qapmaz! (Bakü’lü Ebilov Ümid Maksudoğlu’ndan nakleden Burdur’lu Hüseyin Yılmaz'dan naklen Denizlili Said Dağdaş, 2 Ekim 2012). Zarar vermek isteyen, düşmanlık yapmak niyetinde olan aşikare değil, gizlice yapar anlamında. “Üren it ısırmaz (kapmaz)!” atasözünün Azerbaycan şivesindeki farklılıktan kaynaklanan sürümü. Türkiye Türkçesinde, “Havlayan köpek ısırmaz!”, “Isıracak köpek, dişini göstermez!” gibi örnekleri de kullanılır.
• Ürümesini bilmeyen it, sürüye getirir kurt. Not: "ürmek" fiili, "ürümek" şeklinde kullanılmamaktadır. Bu nedenle altta yazılı atasözlerinde "ürümek" şeklinde kullanılan fiilin "ürmek" fiili ile değiştirilmesi uygun olacaktır (Said Dağdaş).
• Ürümesini bilmeyen it, sürüye kurt getirir.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Ürümesini bilmeyen köpek , sürüye kurt getirir.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Ürüyen köpek, ısırmaz.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Üveye etme, özünde bulursun; geline etme, kızında bulursun.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Üzüm üzüme baka baka kararır.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Üzümün ye de bağını sorma.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Üzümün çöpü, armudun sapı!.. Her insanın, her bitkinin, her hayvanın, her malın, her nesnenin,.. kusuru, noksanlığı, sevilmeyen yönü olabilir. Ama üzüm yenir, çöpü atılır, armut yenilir, sapı atılır. Önemli olan herşeyin istifade edilen yönüne bakmaktır anlamında bir atasözü… Özellikle zor beğenen, evleneceği adayda türlü kusurlar arayan hatta yaşı da epey ilerlemiş kişileri tanımlarken daha çok kullanılır. Bardağın dolu tarafına yoğunlaşmak daha güzeldir ve akılcıdır (Said Dağdaş).
• Üzümün çöpü var,armudun sapı.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Üzümün çöpünü, armudun sapını.
• Üzümünü ye, bağını sorma.
• Üzümüye de bağını sorma.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Üç elli, yaz belli. ^{Vikisözlük'e bağlantı} "Kasım ayının sekizinden sonra üç defa elli gün sayılırsa Nisan ayına, yani havaların ısındığı aya girilmiş olunur. Soğuklar biter!" anlamında bir söz. (1318’li, Çankırı-Çerkeş'li Mehmed Ali Gölcük’den nakleden Hasan Gölcük’ten naklen Said Dağdaş, 2010).
• Üç göç, bir yangın yerini tutar.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Üç göç,bir yangının yerini tutar.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Üç kuruşluk eşeğin beş paralık sıpası olur.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Üçlenmemiş eken, olmamış biçer.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Üşenenin oğlu, kızı olmamış.^{Vikisözlük'e bağlantı}
• Ünü var, unu yok! "Adı batasıca. Ünü var, unu yok!" (Dodurgalı E. Erçelik'dan naklen Said Dağdaş, 26.07.2003). Sadece adı var, ama adına uygun iş görmez anlamında... Zengin olmasına rağmen, eli vergili olmayan, cimri davrananları tarifte kullanılır.
• Ürkütme kurbağayı, yiğit edersin.
• Üzerine laf düşmedikçe uyu.
• Üzüm zamanı, it aç kalmaz! (Kırıkkale-Delice'li H. Erdal'dan naklen Said Dağdaş, 5.10.2003)! Mevsiminde, bol zamanında isteyen, istediği malzemeyi bulur.